Wat leeft begint met adem en eindigt met adem,
daartussen liggen de woorden, veel te veel woorden.
Kaarsrecht en steenhard als de huizen,
deugdelijk als het hout van de huizen vormen ze de stad,
waarin ons leven zich heeft gevestigd.
Remco Campert
Mariaberg
Mariaberg* is tussen 1907 en 1947 vanaf de Hertogsingel westwaarts opgebouwd uit drie kleinere gedeelten die tezamen de wijk vormen die als Mariaberg wordt aangeduid. Deze naam is afgeleid van de in 1947 opgerichte parochie ‘Onbevlekt Hart van Maria’ wier kerk het hart van de wijk vormt. In volgorde van opbouw bestaat de wijk uit de drie volgende delen: Blauwdorp, Proosdijveld en Trichterveld. Elk van deze delen heeft een geheel eigen karakter en bewoners. Blauwdorp is een arbeidersbuurt die bovenop de resten van de oude verdedigingswerken werd gebouwd: de laatste omwalling van de stad met daaronder de kazematten. Deze verdedigingslinie liep grofweg over de lijn die de singels rond het stadscentrum vormen: Statensingel, Hertogsingel en Prins Bisschopsingel. Voor Proosdijveld, het gedeelte west van de Ruttensingel, is voor de benaming van de straten geput uit de Nederlandse flora. Wat gezien het tuindorpkarakter van de buurt als treffend kan worden omschreven. In dit hart van de buurt vindt men de kerk en het buurtcentrum. Trichterveld is het gedeelte met de ‘witte huisjes’, een waarlijk tuindorp waar men voor de aanduiding van de straten gebruik heeft gemaakt van de eilandennamen van de vroegere kolonie Nederlands-Indië.
Kort na 1905 werd begonnen met de bouw van woningen aan de westkant van Maastricht op weidegronden die de oorspronkelijke verdedigingswallen afdekten. Deze woningen zijn ontworpen door stadsarchitect W.J. Brenders à Brandis en zijn stijlverwant met de Amsterdamse school. De nieuwe buurt werd Blauw Dorp genoemd.
Blauw, omdat de katholieke bouwvereniging Sint Servatius ermee van start ging, die als onderscheid met de socialisten blauwe dakpannen liet aanbrengen. Dorp, omdat een Maastrichtenaar alles wat buiten het centrum ligt als dorp betitelt. De eerste woningen waren gelegen aan de Proosdijweg. Deze woningen werden na een strenge selectie door onder andere het kerkbestuur toegewezen aan ‘brave’ katholieke arbeidersgezinnen.
In 1917 volgde de socialistische woningcorporatie Beter Wonen dit voorbeeld. De woningen aan het Minister Goeman Borgesius-plantsoen werden als eerste gebouwd. Op hun beurt maakte Beter Wonen gebruik van rode dakpannen.
Door de stadsvernieuwing in de jaren 1970 en 1980 hebben Blauwdorp en een gedeelte van het Proosdijveld een metamorfose ondergaan. Dat die niet geheel naar wens van de woningcorporaties verlopen is, komt doordat zij gedwongen werden rekening te houden met de wensen van de bewoners, die vertegenwoordigd werden door een zelfgekozen stuurgroep. Hoewel uiteindelijk delen van de wijk zijn gesloopt, werd grote gedeelten de sloophamer bespaard.
Het gedeelte van de buurt dat met de naam Proosdijveld aangeduid wordt, ligt ten westen van de Ruttensingel en is ontstaan tussen 1930 en 1947. In 1935 nam de katholieke woningcorporatie Sint Mathias de bouw van een complex woningen voor haar rekening.
De tuindorpachtige aanleg van dit gebied met diverse pleinen, een ruim bomenbestand en groenzones aan de buitenzijden van de wijk, geeft ook dit gedeelte van de buurt een geheel eigen karakter. In het naoorlogse wederopbouw-programma werden door Sint Mathias nog twee verspreid liggende complexen gebouwd. Een hiervan is de enige hoogbouw in de wijk, namelijk de flatgebouwen rond het Fatimaplein. In de jaren ’80 zijn veel woningen gerenoveerd. Centraal gelegen in dit gedeelte van de wijk ligt in de Anjelierenstraat het Buurtcentrum van Mariaberg.
Trichterveld is direct na de Tweede Wereldoorlog gebouwd. Het toenmalige departement van Wederopbouw en Huisvesting had wegens de woningnood een nieuw type noodwoning ontwikkeld, de bungalow. Op 1 mei 1947 kreeg Maastricht de opdracht om 200 van deze bungalows te bouwen. De meeste van de eerste bewoners waren gemeentelijke ambtenaren.
Mariaberg bevindt zich in Maastricht-West, net buiten de eerste stadsingel en het centrum is op loopafstand, als je tenminste mobiel bent.
Het stadsdeel Mariaberg heeft anno 2020 circa vijfduizend inwoners, waarvan 53% vrouwen en de rest mannen. 520 zijn < 15 jaar, circa l000 tussen de 15-25
jaar, 1230 tussen de 25-45 jaar, 1200 tussen de 45-65 jaar en 910 > 65 jaar. 55% is ongehuwd, 25% gehuwd, 12% gescheiden en 8% weduwe of weduwnaar.
60% van de bewoners is autochtoon, 25% zijn westerse allochtonen en 15% niet westerse allochtonen. Die laatste groep bestaat uit bewoners van Marokkaanse, Turkse, Antilliaanse en Surinaamse afkomst. Het bruto jaarinkomen is laag: 22.000 euro; ter vergelijking: in Maastricht bedraagt dit inkomen 28.700 euro (2019) en in Nederland 32.000 euro.
In 2008 startten de drie Maastrichtse woningbouwcorporaties, de gemeente, Trajekt en het toenmalige buurtplatform Mariaberg met het maken van een plan voor het zogenaamde ‘Blauwe Loper gebied’. Dit houdt in: de sloop van 138 vooroorlogse woningen om een drietal verbeteringen voor de buurt te realiseren. Dat is een Blauwe Loper, zijnde een fiets- en wandelpad vanaf Trichterveld tot aan het Vrijthof, een buurtpark en nieuwe gelijkvloerse appartementen in de sociale sector voor senioren uit de buurt. En daarmee komen we tot de aanleiding voor het schrijven van dit boek.
