Voltooiing van de buurt 1940 – 1975

De stad Maastricht is vrij ongeschonden uit de Tweede Wereldoorlog te voorschijn gekomen. Toch hebben er enkele bombardementen plaatsgevonden waarbij tot twee keer toe woningen in de omgeving van de Gildenweg en de Gerard van Wermweg werden getroffen. Bij een inslag van een VI eind 1941 werden er 114 huizen beschadigd en 31 onherstelbaar vernield. Dramatischer was dat hierbij 24 doden waren te betreuren. Als gevolg van een bombardement met brandbommen, dat een klein jaar later werd uitgevoerd liepen nog eens 59 woningen zware beschadigingen op. In 1945 werden er op genoemde plek meteen nieuwe huizen gebouwd, die qua omvang en stijl herkenbaar afwijken van de oorspronkelijke woningen. Ter nagedachtenis aan de mensen die bij dit bombardement omkwamen, is er door ‘Beter Wonen’ op een hoek van de gevels van een van deze nieuwe woningen aan de Gildenweg een herdenkingsmonument aangebracht.

Met het uitvoeren van deze herstelwerkzaamheden zijn de bouwactiviteiten van zowel ‘St.Servatius’ als ‘Beter Wonen’ in Mariaberg afgesloten. De bebouwing van het nog braak liggend terrein ten oosten van de Florasingel kwam immers voor rekening van St.Mathias. In 1948 werd hiermee op twee plaatsen tegelijk gestart. Aan de noordkant, in de omgeving Brouwersweg, Ranonkelstraat en Akeleistraat werden 65 systeem-betonwoningen geplaatst. Aan de zuidkant werd de blok Anjelierstraat/ Orchideeënstraat/ Seringenstraat voltooid, waarna deze bebouwing werd doorgetrokken langs de Seringenstraat en de Anemomenstraat tot aan de Florasingel. Samen met de woningen die al in 1940 waren gebouwd leverde dit project nog eens 103 eengezinswoningen op. Aansluitend hierop werden er rond het Fatimaplein 84 portiek-etagewoningen uit de grond gestampt, verdeeld over zeven blokken die drie woonlagen omvatten. Dit complex is de enige vorm van hoogbouw die tot dan toe in de buurt heeft plaatsgevonden waardoor het geheel steeds in een uitzonderingspositie heeft verkeerd.

Met het volbouwen van het gebied tussen de Ruttensingel/ Tongerseweg/ Florasingel was Mariaberg nog steeds niet af. Nederland verkeerde in de fase van de wederopbouw en Maastricht deed haar best om deze keer niet achter te blijven. Daarom werd de wijk nog verder uitgebreid met het aan de overkant van de Florasingel gelegen Trichterveld. Door het Gemeentelijk Woningbedrijf werd daar een pittoreske tuinwijk gerealiseerd. Deze omvat 225 merendeels kleine woningen die aan bungalows doen denken. Ook al omdat ze omgeven zijn door veel groen en grote tuinen. ‘St.Mathias’ volgde dit voorbeeld en bouwde aan de zuidkant van het Trichterveld, evenwijdig aan de Töngerseweg, in de omgeving van de Bankastraat en de Madoerastraat 51 eengezinswoningen. Hiermee was ook het gebied gelegen tussen de Ruttensingel en de Javasingel zo goed als vol gebouwd. Opvallend verschil met het oudste gedeelte van de buurt ten oosten van de Ruttensingel (Blauw Dorp) is, dat er behalve een aantal winkelpanden aan de Ruttensingel bijna geen ruimte beschikbaar is gesteld voor particuliere woningbouw. Alle aandacht is hier gericht geweest op het realiseren van zoveel mogelijk sociale woningbouw.

Niet alleen werd na de oorlog in Mariaberg in een stevig tempo doorgewerkt, maar er werden ook door de gemeente grootse plannen ontwikkeld om het merendeels agrarisch gebied, gelegen tussen de westkant van Maastricht en de grens met België, zo goed als vol te bouwen.
Hoewel vooraf openlijk kritiek is uitgesproken over de levensvatbaarheid van een nieuwe parochie in deze omgeving, werd met het oog op de uitvoering van de ambitieuze bouwplannen in 1948 toch besloten tot de oprichting van de parochie Onbevlekt Hart van Maria. De Ruttensingel werd aangewezen als oostelijke grens met de St.Lambertus- en de St.Theresiaparochie. Sindsdien was de buurt verdeeld over drie parochiegemeenschappen, met ieder een eigen verenigingsstructuur en voorzieningen voor kleuter- en lag eronder wijs. Als pastoor werd E. Tilmans benoemd. Hij stond bekend als een groot Maria-vereerder, wat ook blijkt uit de benaming van deze parochie. Mede vanwege de ligging tegen een licht glooiende helling werd deze parochie in de volksmond al snel als Mariaberg aangeduid. In hoeverre deze betiteling door pastoor Tilmans werd aangemoedigd, is niet bekend. Eind 1953 kon de nieuw gebouwde kerk, waarvoor plaats was ingeruimd op het Fatimaplein, worden ingewijd.

In de driehoek Seringenstraat / Gentiaanstraat / Begoniastraat werd voor deze nieuwste parochie in 1951 de Pius X-school voor jongens en in 1954 de Maria Gorettischool voor meisjes geopend. Aan de Florasingel, waar nu de studio ligt van Omroep Limburg, kwam een kleuterschool. Zodoende ontstond er vanaf dat moment binnen een betrekkelijk klein gebied een grote schooldichtheid. Vooral als men daarbij in ogenschouw neemt dat er tussen de Hertogsingel en de Elizabeth Strouvenlaan ook nog de
St.Gondulphusschool lag en op loopafstand in het centrum de Aloysiusschool en de St.Jozefschool, waar het onderwijs werd verzorgd door de broeders van de Onbevlekte Ontvangenis.

Bovendien was de rek uit de St.Lambertusparochie, en nam zodoende het aantal jonge kinderen af. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bij gebrek aan voldoende leerlingen in het begin van de jaren zestig de St.Lambertusschool werd gesloten. Maar ook voor de nieuwe scholen in Mariaberg was geen lang en gelukkig leven weggelegd. Nadat ze samen met de kleuterschool onder één dak waren gevoegd, viel in 1978 definitief het doek. Daarmee was nog niet alle leed geleden. Om tenminste één school voor de buurt te kunnen behouden fuseerden in 1995 de Stella Marisschool, behorende bij de St.Theresiaparochie, met de St.Gondulphusschool. Onder de naam ‘Rotonde’ is deze nieuw gevormde school gebruik blijven maken van het oude gebouw tussen de Hertogsingel en de Elisabeth Strouvenlaan.

Alles bij elkaar genomen heeft het bijna een halve eeuw geduurd voor dat de bouwwerkzaamheden werden beëindigd. Zeker gezien het tempo waarmee in deze tijd grotere buurten uit de grond worden gestampt is dat onvoorstelbaar traag, maar daaraan heeft Mariaberg wel haar uniek karakter te danken. Zodoende is deze buurt een staalkaart geworden van vijftig jaar sociale woningbouw. Zelfs bij een vlotte rondgang door de wijk kan het niemand ontgaan dat er binnen een kleine oppervlakte een veelheid aan bouwstijlen aanwezig is, die samengevoegd worden door een onlogisch o ver komend stratenpa- troon. Afhankelijk van de tijd waarin ze werden gebouwd wijken de diverse complexen qua architectuur, omvang en indeling zichtbaar van elkaar af.
Ze hebben de beschikking over een grote of kleine tuin, liggen ze aan brede straten met plaats voor statige bomenrijen, of in smalle straatjes met weinig licht en nauwelijks plaats voor aanplant van groen. Deze ontwikkeling is uiteraard ook van invloed geweest op de aard van de bewoners van de afzonderlijke complexen en de wijze van bewoning. De bewoners die in het begin van deze eeuw de eerste huizen van zowel ‘St.Servatius’ als ‘Beter Wonen’ betrokken, hadden een geheel andere achtergrond dan de mensen die na de oorlog een nieuwe woning van St.Mathias konden huren. Wil men meer begrijpen van Mariaberg en er echt van genieten, dan zal men daarvoor oog moeten hebben. Vandaar dat er in de eerste drie hoofdstukken over de ontstaansgeschiedenis veel aandacht is besteed aan de beschrijving van de bouwkundige route die is gevolgd.

Een van buitenaf minder duidelijk zichtbaar verschil vormt het wooncomfort. Zowel bewoners als de woningwet gingen hieraan steeds grotere eisen stellen. Voorheen waren mensen genoodzaakt om samen met andere gezinnen te leven in een groot slecht onderhouden onderkomen, waarin men tevreden moest zijn met hooguit drie kamers, en één kraan op de gang die evenals de primitieve toiletgelegenheid moest worden gedeeld met anderen.
Vanzelfsprekend ervaarden de gelukkigen het ter beschikking hebben van een huis met eigen voordeur, kraan met spoelbak, een toiletpot, en een gescheiden woon- en slaapgedeelte als een hoge vorm van luxe. Aan een keuken met aanrecht, een wc met spoeling, of een badgelegenheid durfde men toen nog niet te denken. Dit soort wensen ontstond later wel en de eigenaren voelden zich dan ook verplicht om in de loop der jaren in de oudere woningen vooral de keuken- en toiletvoorzieningen te verbeteren. Dat was niet altijd even makkelijk, want in het ontwerp van deze woningen was daar onvoldoende rekening mee gehouden. Vooral het aanbrengen van een wasgelegenheid binnen het bestaand karkas bleek problematisch. Of het was onmogelijk, of het gebeurde vrij gebrekkig. Het is dan ook begrijpelijk dat bewoners ter verbetering van het comfort en ter verkrijging van meer woonruimte zelf aanbouwen gingen plaatsen. Aangezien dat niet altijd even deskundig of duurzaam gebeurde, kregen vooral de binnenterreinen een rommelig en mistroostig aanzien.